มาดูวิธีที่ควรจะใช้กันในกรณีที่ จำเป็น ต้องให้นมชนิดอื่นกับลูก นอกจากนมแม่ ถ้าคุณได้อ่านบทความเรื่อง “นมพอหรือไม่”  อย่างตั้งใจ เรียบร้อยแล้ว และมั่นใจแล้วว่าที่คิดว่าไม่พอนั้น จริงแท้แน่นอน หาได้วิตกจริต หรือจิ้งจกข้างบ้านทักแต่อย่างใด  ก็ลองอ่านบทความนี้ต่อเลยค่ะ ว่าเราควรทำอย่างไร กับการให้นมชนิดอื่นเสริมแก่ลูกอย่างถูกวิธีโดยไม่ทำให้เป้าหมายการให้นมแม่มีปัญหา  จริงๆ เรื่องนี้อยากแนะนำในเว็บตั้งนานแล้ว แต่ติดว่าต้องไปตามล่าหาอุปกรณ์ประกอบมาให้ได้ก่อน  ครั้งแรกไปเจอ Supplemenntal Nursing System (SNS) ของ Medela  ดูสะดวกสบาย น่าใช้ค่ะ ราคาถูกมากค่ะ (ถูกตำหนินะ) สามพันค่ะ รีบวางเลย

นี่แบบสำเร็จรูปค่ะ สามพัน

 สุดท้ายเลยไปเจอ feeding tube อันละ 20 บาท  แต่ต้องไปซื้อแถวร้านขายยาหน้าศิริราชนะคะ ถึงจะมี เพราะเราต้องใช้เบอร์เล็กสุด คือเบอร์ 5 ค่ะ ลองไปหาดูนะคะ อาจจะต้องเดินถามหลายร้านหน่อย  มีหลายยี่ห้อ สั้นยาวไม่เท่ากัน  ลองดูค่ะ ยาวไป กินแรงลูกมากก็ตัดให้สั้นหน่อย  เป็นแบบใช้ครั้งเดียวทิ้ง แต่ที่ดร.แกบอก ก็ใช้สักอาทิตย์นึงค่อยทิ้งก็ได้ค่ะ

feeding tube อันละ 20 บาท ภาพไม่ค่อยชัด เพราะใช้ scan ค่ะ

 วิธีใช้ feeding tube เส้นละ 15 บาท ตัดปลายจุกขวดนมที่เรามีอยู่แล้วเสียบปลายด้านหนึ่งของสายลงไป อีกด้านหนึ่งเอามาให้ลูกดูดกับอกค่ะ 

ในบทความ ดร.แจ็คแนะนำว่า ควรให้ผู้เชี่ยวชาญทำให้ดูเป็นตัวอย่าง  แต่ไม่รู้ว่าบ้านเราจะไปหาผู้เชี่ยวชาญที่ไหนนะคะ  ที่คลินิกนมแม่จะมีสอนหรือเปล่าก็ไม่รู้ ใครรู้ช่วยเมล์มาบอกด้วยค่ะ  รู้แต่ว่าตอนไปตามหา feeding tube ที่จะใช้ในการนี้ที่โรงพยาบาลกรุงเทพ คุยอยู่หลายคน ทำท่างงๆ ทุกคนเลย พยายามอธิบายตั้งนานว่าเราจะเอาไปทำอะไร คนฟังก็ทำหน้าเหมือนเราไม่ได้พูดภาษาไทย

หาผู้เชี่ยวชาญทำให้ดูไม่ได้ ก็ลองเองนี่ล่ะค่ะ  พอได้มาก็เอามาลองกับเจ้าลูกชายคนเล็ก คือให้เค้าดูดนมเราก่อน แล้วก็เอาปลายข้างที่มีจุกใส่ขวดนม  แล้วปลายอีกด้านนึงสอดเข้าปาก  นายแบบทำท่างงๆ เล็กน้อย แต่ก็ดูดได้ปกติค่ะ  แต่เนื่องจากตอนนั้นลูกเราแปดเดือนเข้าไปแล้ว เลยไม่รู้ว่าถ้าเป็นเด็กเล็กๆ เดือนสองเดือนจะง่ายแบบนี้หรือเปล่านะคะ  ถ้าใครลองแล้วได้เรื่องหรือไม่ได้เรื่องยังไงขอความกรุณา เมล์มาเล่าเป็นวิทยาทานกับคุณแม่ท่านอื่นๆ ด้วยนะคะ ก่อนลองก็อย่าลืมดู VDO Clips เรื่อง Lactation Aide เป็นตัวอย่างด้วยค่ะ

การใช้อุปกรณ์เสริมการให้นม (Lactation Aid)

คำนำ

อุปกรณ์เสริมการให้นม หรือ lactation aid คืออุปกรณ์เสริมที่จะช่วยให้คุณแม่ที่ให้ลูกกินนมจากอกแม่สามารถป้อนของเหลวให้แก่ลูกได้โดยไม่ต้องใช้จุกนมยาง (ของเหลวอาจเป็นน้ำนมแม่ที่บีบออกมา, นมผสม, น้ำกลูโคส, หรือน้ำกลูโคสผสมนมน้ำเหลืองก็ได้) การเริ่มใช้จุกนมยางตั้งแต่เนิ่นๆ อาจจะทำให้ทารก “ติดขวดนม” หรือเกิดอาการ “สับสนระหว่างหัวนม” เพราะจุกนมยางจะรบกวนวิธีการที่ทารกงับหัวนมและกินนมจากอกแม่ ในความเป็นจริงทารกไม่ได้สับสน เขารู้ดีว่าอะไรเป็นอะไร ถ้าเขากินนมจากอกแม่และน้ำนมไหลช้า เขาจะได้กินนมเพียงเล็กน้อย แล้วพอได้ขวดนมที่น้ำนมไหลเร็ว ทารกส่วนใหญ่เข้าใจความแตกต่างได้อย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในช่วงวันแรกๆ

ยิ่งทารกงับหัวนมได้สนิทดีเท่าไร เขาก็ยิ่งกินนมได้ง่ายขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนที่น้ำนมแม่มีปริมาณน้อย ในช่วงแรกคุณแม่ยังมีน้ำนมไม่มาก แต่ถ้าทารกได้กินนมจริงๆ  ปริมาณน้ำนมเท่าที่มีอยู่ก็พอเพียงกับความต้องการของเขา แต่ถ้าหากทารกงับหัวนมได้ไม่สนิทดี เขาจะไม่ได้รับน้ำนมจากอกแม่มากพอ และมักจะผล็อยหลับหรือผละออกจากอกแม่เมื่อน้ำนมไหลช้าลง หลังจากนั้นทารกอาจจะไม่ยอมกินนมจากอกแม่, หงุดหงิดรำคาญเวลาอยู่กับอกแม่, น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นไม่เหมาะสม, น้ำหนักตัวลดลง, หรืออาจถึงขั้นมีอาการขาดน้ำ ในช่วงสัปดาห์แรกๆ คุณแม่อาจมีอาการเจ็บหัวนม แต่การใช้จุกนมยางก็ไม่ได้ช่วยแก้ปัญหาได้เสมอไป การใช้จุกนมยางตอนที่สถานการณ์กำลังแย่แทบจะไม่ช่วยให้อะไรดีขึ้น และโดยมากจะทำให้แย่ลงด้วยซ้ำ ผมไม่คิดว่า “จุกนมยางรุ่นใหม่ล่าสุด” จะดีกว่าจุกนมยางรุ่นเก่า

การใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมเพื่อป้อนนมผสมให้ทารกจะดีกว่าการใช้จุกนมยางเป็นอันมาก (สำหรับกรณีที่จำเป็นต้องให้นมผสมจริงๆ) และจะดีกว่าการป้อนด้วยกระบอกฉีด, ถ้วย, นิ้ว, หรือวิธีอื่นๆ เพราะทารกจะอยู่กับอกแม่และได้หัดกินจากอกแม่ ทารกก็เหมือนผู้ใหญ่ พวกเขาจะเรียนรู้สิ่งต่างๆ จากการได้ลงมือทำ นอกจากนั้นทารกที่ถูกป้อนนมผสมที่อกแม่ก็จะได้รับนมแม่จากอกแม่ไปด้วย และอย่าลืมว่ายังมีคุณประโยชน์อื่นอีกมากมายจากการดูดนมจากอกแม่ นอกเหนือจากน้ำนมแม่

ทำไมการใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมจึงดีกว่า

1. ทารกหัดกินนมแม่โดยการให้ลูกกินนมจากอกแม่

2. คุณแม่หัดให้นมลูกโดยการให้ลูกกินนมจากอกแม่

3. ทารกยังคงได้รับนมแม่อย่างต่อเนื่อง แม้กระทั่งในระหว่างถูกป้อนนมผสม

4. ทารกจะไม่ปฏิเสธหน้าอกแม่ ในขณะที่ถ้าเขาได้รับนมผสมวิธีอื่น ทารกมักจะไม่ยอมกินนมจากอกแม่อีกต่อไป

5. มีคุณประโยชน์อื่นๆ อีกมากมายจากการกินนมจากอกแม่ นอกเหนือจากน้ำนมแม่

อุปกรณ์เสริมการให้นมคืออะไร

อุปกรณ์เสริมการให้นม ประกอบด้วย ภาชนะใส่นมผสม (โดยปกติมักจะเป็นขวดนมกับจุกนมยางที่มีรูขนาดใหญ่) กับ สายยางขนาดเล็กสายยาวๆ ที่ต่อกับภาชนะนี้ มีบริษัทที่ผลิตอุปกรณ์เสริมการให้นมชนิดสำเร็จรูปออกมาวางขายด้วย ซึ่งมันอาจใช้ได้สะดวกกว่าในบางสถานการณ์ (แต่ก็ไม่เสมอไป) อุปกรณ์เสริมการให้นมชนิดสำเร็จรูปจะมีประโยชน์มากถ้าคุณแม่ต้องใช้อุปกรณ์เสริมในทารกที่มีอายุมากขึ้นแล้ว, ถ้าคุณแม่ต้องให้นมผสมกับทารกฝาแฝด, ถ้าต้องใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมในระยะยาว, หรือเกิดปัญหาขึ้นเมื่อใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมชนิดทำขึ้นเอง ถึงแม้อุปกรณ์เสริมการให้นมชนิดสำเร็จรูปจะมีราคาค่อนข้างแพง แต่มันก็มีราคาแค่พอๆ กับค่านมผสมสูตรสำหรับทารกประมาณ 2 สัปดาห์เท่านั้น

หมายเหตุ: การใช้สายยางเล็กๆ ร่วมกับกระบอกฉีด (แทนที่จะใช้ขวดนมตามที่กล่าวข้างต้น) อาจจะทำให้มีความซับซ้อนเกินความจำเป็น และไม่ได้ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของอุปกรณ์แต่อย่างใด ในทางตรงกันข้าม มันกลับจะทำให้การใช้งานยุ่งยากขึ้นด้วย

การใช้อุปกรณ์เสริมการให้นม (ชนิดทำเอง)

(ควรให้ผู้ที่มีประสบการณ์ในการช่วยเหลือคุณแม่ในการให้ลูกกินนมจากอกแม่เป็นผู้สาธิตให้ดูก่อน)

1. ทารกอาจจะอยู่กับอกแม่และงับหัวนมแม่ได้สนิทดีก่อน แล้วจึงสอดสายยางเข้าปากทารกในจังหวะที่เหมาะสม (หลังจากทารกได้กินนมจากอกแม่จากอกแม่ทั้งสองข้างแล้ว) ยิ่งทารกงับหัวนมได้ดีเขาก็จะยิ่งได้กินนมได้ดีขึ้น การใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมก็จะทำได้ง่ายขึ้น และจะทำให้คุณแม่สามารถเลิกใช้อุปกรณ์เสริมและเลิกการให้นมผสมได้เร็วขึ้นด้วย คุณแม่ควรจะค่อยๆ ขยับหน้าอกออกให้เล็กน้อยเพื่อให้เห็นมุมปากของทารก และจับสายยางไว้ระหว่างนิ้วโป้งกับนิ้วชี้สอดเข้าไปตรงมุมปาก โดยสอดให้สายยางเข้าไปตรงๆ ไปทางด้านหลังของปากทารก และในขณะเดียวกันก็ให้สายยางชี้ขึ้นข้างบนไปทางเพดานปากของทารกเล็กน้อย สายยางจะอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมในขณะที่นมผสมเริ่มไหลมาตามสายยางด้วยอัตราค่อนข้างเร็ว ตามปกติจะไม่จำเป็นต้องเติมนมผสมเหลวในสายยางก่อนที่จะสอดสายยางเข้าไปในปากทารก

2. หรือ ให้ทารกงับหัวนมไปพร้อมๆ กับสายยาง โดยสายยางจะเดินเลียบไปกับหน้าอกและหัวนมของคุณแม่ ยิ่งทารกงับได้ดีเท่าไหร่ก็ยิ่งทำให้การใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมทำได้ง่ายมากขึ้น นอกจากนั้นยิ่งทารกงับหัวนมได้ดีเท่าไหร่ ก็จะเพิ่มโอกาสที่เขาจะกินนมแม่ได้โดยไม่ต้องใช้อุปกรณ์เสริมได้มากขึ้นและเร็วขึ้น ดังนั้นการจัดตำแหน่งอย่างเหมาะสมและการงับหัวนมจึงยังคงเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างมากอยู่

3. ถ้าคุณแม่ต้องการ ก็อาจจะใช้เทปติดสายยางเข้ากับหน้าอกได้ แต่อาจจะไม่จำเป็น และอาจจะไม่ช่วยให้การใช้งานสะดวกขึ้นเสมอไป

4. สายยางไม่จำเป็นต้องยาวเลยปลายหัวนม และจะสามารถใช้การได้ดีถ้ามันแค่เลยพ้นเหงือกของทารกไปเล็กน้อย  ดูเหมือนว่าถ้าสายยางถูกสอดเข้าไปที่มุมปากของทารกและตรงเข้าไปที่เหนือลิ้น มันจะใช้การได้ดีขึ้น (ควรให้ปลายชี้ขึ้นเล็กน้อยไปทางเพดานปาก) ในบางครั้งถ้าคุณแม่ใช้นิ้วจับสายยางให้อยู่กับที่ก็จะช่วยด้วยเหมือนกัน เพราะทารกบางคนมักจะใช้ลิ้นดันสายยางออกจากตำแหน่งที่เหมาะสม

5. ขวดที่ใส่นมผสมไม่ควรอยู่สูงกว่าศีรษะของทารก ถ้าอุปกรณ์เสริมการให้นมใช้การได้เฉพาะตอนที่ขวดอยู่สูงกว่าศีรษะของทารกแสดงว่ามีสิ่งผิดปกติ ควรวางขวดให้อยู่สูงกว่าศีรษะเมื่อแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านนมแม่แนะนำเท่านั้น

6. ควรใช้สายยางในการให้นมทุกครั้ง นอกจากจะมีคำแนะนำเป็นอย่างอื่น ถึงแม้ว่าคุณแม่บางคนจะรู้สึกว่าสะดวกกว่าที่จะไม่ใช้สายยางในตอนกลางคืน แต่มันเป็นการดีกว่าที่จะให้นมผสมครั้งละน้อยๆ (ประมาณ 30 มล. หรือ 1 ออนซ์ ต่อการให้นมหนึ่งครั้ง) วันละ 8 ครั้ง เทียบกับการให้นมผสมครั้งละเสริมมากๆ (120 มล. หรือ 4 ออนซ์ ต่อการให้นมหนึ่งครั้ง) วันละ 2 ครั้ง

7. อย่าตัดปลายของสายยางออก อย่างที่เป็นอยู่ก็ใช้การได้ดีอยู่แล้ว

8. ทารกไม่ควรใช้เวลาถึง 1 ชั่วโมงในการกินนม 1 ออนซ์จากอุปกรณ์เสริมการให้นม ถ้าทารกใช้เวลานานขนาดนี้ สายยางอาจจะไม่ได้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม หรือทารกไม่ได้งับหัวนมดีพอ ถ้าอุปกรณ์เสริมการให้นมใช้การได้ดี ทารกจะใช้เวลาประมาณ 15-20 นาที หรือน้อยกว่า ในการกินนมผสม 1 ออนซ์ (ประมาณ 30 มล.)

9. เคล็ดลับเพื่อความสะดวก: ใส่เสื้อที่มีกระเป๋า และเอาขวดใส่ในกระเป๋าเสื้อ

การทำความสะอาดอุปกรณ์

1. อย่าต้มสายยางของอุปกรณ์เสริมการให้นมแม่แบบทำเอง เพราะมันไม่ได้ผลิตมาสำหรับการต้มทำความสะอาด

2. หลังใช้อุปกรณ์แล้ว ทำความสะอาดขวดและหัวนมตามปกติ อย่าต้มสายยาง ควรเทนมผสม/นมออกจากสายยางให้หมดและล้างด้วยน้ำร้อน (ดูดน้ำร้อนจากถ้วยเข้าไปในสายยาง) แล้วแขวนไว้ให้แห้ง อาจจะใช้สบู่ล้างถ้าต้องการ (แต่ไม่จำเป็น) แต่ต้องล้างสบู่ออกให้หมด สายยางอาจจะเริ่มแข็งตัวขึ้นและไม่เหมาะสมที่จะใช้งานหลังจากประมาณ 1 สัปดาห์

การให้ทารกเลิกใช้อุปกรณ์เสริมการให้นม

1. ปรึกษาคลินิกนมแม่เพื่อขอคำแนะนำเกี่ยวกับการให้ทารกเลิกใช้อุปกรณ์เสริมการให้นม ดูแผ่นพับเรื่อง “วิธีปฏิบัติเพื่อทำให้ทารกเพิ่มปริมาณการกินนมแม่”

2. การให้ทารกเลิกใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมอาจต้องใช้เวลานานหลายสัปดาห์ หรืออาจใช้เวลาแค่ระยะสั้นๆ  อย่าท้อแท้หมดกำลังใจและอย่าพยายามบังคับให้ทารกเลิกใช้ โดยปกติปริมาณน้ำนมที่เขาต้องการกินจากอุปกรณ์เสริมการให้นมจะเพิ่มขึ้นในเวลา 1 หรือ 2 สัปดาห์ และคงที่อยู่ระยะเวลาหนึ่งก่อนที่จะลดลง ขบวนการทั้งหมดอาจกินเวลา 2-8 สัปดาห์ ถึงแม้ว่าคุณแม่บางคนอาจจะใช้อุปกรณ์เสริมการให้นมอยู่แค่ไม่กี่วัน แต่คุณแม่บางคนอาจจะไม่สามารถทำให้ทารกเลิกใช้ได้เลย ในบางครั้งอาจเกิดพัฒนาการอย่างกะทันหันหลังจากมีการเปลี่ยนแปลงเพียงเล็กน้อยอยู่เป็นเวลายาวนาน

3. คอยสังเกตการกินนมของทารก ถ้าคุณแม่ไม่รู้วิธีสังเกตว่าทารกได้กินนมอย่างไร ให้ถามผู้รู้ ควรให้ทารกอยู่กับอก และปล่อยให้ทารกกินนมไปเรื่อยๆ ถ้าเขายังดูดและได้กินนมอยู่ และใช้การบีบหน้าอก (ดูแผ่นพับที่ 15 เรื่องการบีบหน้าอก) เพื่อให้ทารกได้กินนมอย่างต่อเนื่อง จากนั้นก็ทำเช่นเดียวกันกับหน้าอกอีกข้างหนึ่ง คุณสามารถจะย้อนกลับไปที่หน้าอกข้างแรกและทำกลับไปกลับมาได้ ถ้าทารกยังคงกินนมอยู่ หลังจากคุณแม่ให้ลูกกินนมจนหมดทั้งสองข้างแล้ว จึงค่อยใส่สายยางเข้าไปในปากทารก และปล่อยให้ทารกกินนมจากอุปกรณ์เสริมการให้นมจนกว่าเขาจะพอใจ

ไปที่เว็บไซต์ www.thebirthden.com/Newman.html เพื่อดูวิดีโอการทำให้ทารกงับหัวนมได้ดี, การสังเกตว่าทารกได้กินนมอย่างไร, การบีบหน้าอก, การใช้อุปกรณ์เสริมการให้นม, และเอกสารเพิ่มเติมอื่นๆ เกี่ยวกับการให้ลูกกินนมแม่

แผ่นพับที่ 5 – อุปกรณ์เสริมการให้นม (กันยายน 2549)

แปลและเรียบเรียงโดย นิจวรรณ ตั้งวิรุฬห์

จาก Handout #5. Lactation Aid. Revised January 2005

Written by Jack Newman, MD, FRCPC. © 2005

แผ่นพับนี้สามารถคัดลอกและนำไปแจกจ่ายได้โดยไม่จำเป็นต้องขออนุญาตจากผู้เขียน/ผู้แปล โดยมีเงื่อนไขว่าจะต้องไม่นำไปใช้ในทางที่จะละเมิดหลักเกณฑ์ขององค์การอนามัยโลกเกี่ยวกับการทำการตลาดของนมผสมและสารทดแทนนมแม่