การเปลี่ยนแปลงของกระบวนการผลิตน้ำนมในแต่ละช่วงวัยของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

ในช่วงสองสามวันแรกหลังคลอด ก่อนจะถึงจุดที่คุณแม่เริ่มรู้สึกว่า “นมมาแล้ว” นั้น กระบวนการผลิตน้ำนมเกิดจากการทำงานของฮอร์โมน ไม่ว่าจะอย่างไร ก็จะมีการผลิตน้ำนม (แต่ในปริมาณที่น้อย) ไม่ได้ขึ้นอยู่กับการนำน้ำนมออกจากร่างกาย

แต่หลังจากสองสามวันแรกผ่านไป  การผลิตน้ำนมจะเกิดขึ้นต่อเนื่อง ก็ต่อเมื่อ มีการนำน้ำนมออกมาจากเต้าอย่างสม่ำเสมอ (โดยการดูด การบีบหรือการปั๊ม) เต้านมจะหยุดการผลิตน้ำนม ภายในไม่กี่วัน* ถ้าไม่มีการนำน้ำนมออกจากเต้าอย่างสม่ำเสมอ (*พอๆ กับระยะเวลาที่แม่ชงนมผสมที่แจกฟรีให้ลูกกินหมดกระป๋องแรก)

ในช่วง 2-3 สัปดาห์แรก ถ้าการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ดำเนินไปด้วยดี แม่ส่วนใหญ่จะมีน้ำนม มากเกินกว่า ความต้องการของลูก สังเกตได้จากอาการคัดเต้านม น้ำนมไหลซึมเลอะเทอะ ลูกดูดข้างนึง อีกข้างก็ไหลพุ่งออกมาด้วย หรือน้ำนมไหลพุ่งก่อนที่จะถึงมื้อนม สิ่งเหล่านี้ ไม่ใช่ สิ่งปกติที่จะเกิดขึ้นตลอดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่  แต่จะเกิดขึ้นในช่วงของการปรับตัวระหว่างปริมาณการผลิตน้ำนมของร่างกายแม่ ให้เข้ากับปริมาณความต้องการน้ำนมของร่างกายลูก ในระยะ 2-3 สัปดาห์แรก (สำหรับแม่บางคน อาจจะยาวนานกว่านี้ก็ได้)

สำหรับทารกที่ถูกเลี้ยงด้วยนมแม่ล้วนๆ  จะมีความต้องการน้ำนมเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วง 2-3 สัปดาห์แรก หลังจากนั้นจะค่อนข้างคงที่ในช่วง 1-6 เดือน (แต่ก็อาจจะมีความต้องการเพิ่มขึ้นในช่วงสั้นๆ ของการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว หรือที่เรียกว่า Growth Spurts)

งานวิจัยที่มีอยู่ทุกวันนี้ ไม่ได้พบว่าปริมาณน้ำนมที่ทารกต้องการจะมีการเปลี่ยนแปลงตามอายุ หรือน้ำหนักของทารกในช่วง 1-6 เดือนแรก  ในบางกรณี ระหว่าง 6-12 เดือน (เมื่อเริ่มอาหารเสริมเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ทีละน้อย) ปริมาณน้ำนมที่ทารกต้องการอาจจะเริ่มลดลงบ้าง แต่น้ำนมแม่ก็ยังเป็นอาหารหลักที่สำคัญสำหรับทารกในขวบปีแรก

หลังจาก 6 สัปดาห์ - 3 เดือนแรก (หรืออาจจะนานกว่านี้ สำหรับบางคน) ผ่านไป  ปริมาณของฮอร์โมนโปรแล็คตินระดับสูงซึ่งเป็นเรื่องปกติสำหรับระยะแรกคลอด  จะค่อยๆ เริ่มลดต่ำลงกลับสู่ระดับปกติของการผลิตน้ำนมสำหรับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในระยะหลัง  เมื่อโปรแล็คตินกลับสู่ระดับปกติในช่วงนี้ คุณแม่จะไม่รู้สึกว่าหน้าอกคัดตึงเหมือนช่วงแรก น้ำนมที่เคยไหลซึมก็น้อยลง หรือหายไปเลย ไม่รู้สึกว่าน้ำนมไหลพุ่ง ไม่รู้สึกถึงกลไกการหลั่งน้ำนม (Let down reflex) และปริมาณน้ำนมที่ปั๊มได้ก็อาจจะลดลง ความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เป็น เรื่องปกติ ไม่ได้หมายความว่า ปริมาณการผลิตน้ำนมของคุณลดลงแต่อย่างใด 

จงจำไว้ว่าในช่วงแรกนั้น ปริมาณน้ำนมทีผลิตนั้น มากเกินกว่า ความต้องการ ทำให้มีการคัดตึง และไหลซึมเลอะเทอะ  เมื่อร่างกายปรับตัวได้แล้ว ปริมาณการผลิตน้ำนมจะพอดีกับความต้องการของลูก โดยไม่มีส่วนเกิน ไม่ใช่ผลิตน้อยลงจนไม่พอ อย่างที่ทุกคนกังวล  ขอเพียงให้ลูกดูด และหรือ บีบหรือปั๊มออกอย่างสม่ำเสมอ โดยไม่ให้นมผสมเพิ่ม  ร่างกายคุณแม่ก็จะผลิตน้ำนมได้เพียงพอกับความต้องการของลูกในแต่ละวัยไปตราบนานเท่าที่ต้องการ

รู้สึกว่าหน้าอกไม่คัดตึง นิ่ม เหมือนไม่มีน้ำนม น้ำนมแห้งแล้วหรือเปล่า?

เป็นเรื่องปกติที่จะรู้สึกว่าหน้าอกเริ่มจะไม่คัดตึง นิ่ม เหลว เหมือนไม่มีน้ำนม เมื่อเวลาผ่านไป 6-12 สัปดาห์หลังคลอด

หลังจากสัปดาห์แรกๆ (6-12 สัปดาห์ หรือนานกว่านี้ ขึ้นอยู่กับแต่ละคน) ผ่านพ้นไป คุณแม่จำนวนมากรู้สึกวิตกกังวลเป็นอย่างยิ่งเกี่ยวกับปริมาณน้ำนมของตน เมื่อสังเกตเห็นว่า นมที่เคยปั๊มได้มีปริมาณลดลง หรือรู้สึกว่าหน้าอกนิ่ม เหลว ไม่คัดตึง สิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องปกติ แม้ว่าบางครั้งอาจจะรู้สึกคัดตึงบ้าง ถ้าเว้นช่วงการให้ลูกดูด หรือปั๊มนานกว่าปกติ

ความรู้สึกว่าหน้าอกคัดตึง เต็มไปด้วยน้ำนม ในช่วงสัปดาห์แรกๆ นั้นไม่ใช่เรื่องปกติ ตลอดช่วงระยะเวลาของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่  แต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในช่วงแรกที่ร่างกายของแม่ยังไม่สามารถปรับตัวให้รับรู้กับปริมาณความต้องการน้ำนมของลูกได้

ในช่วงเวลาหนึ่ง โดยปกติจะอยู่ระหว่าง 6-12 สัปดาห์ (อาจจะนานกว่านี้ สำหรับบางคนที่มีนมเยอะมากๆ)ปริมาณการผลิตน้ำนมจะปรับเข้าที่ จะรู้สึกว่าหน้าอกคัดน้อยลง นิ่มเหลว เหมือนไม่มีน้ำนม ไม่มีการไหลซึม ไม่รู้สึกถึง let-down และถ้าปั๊ม ก็จะได้ปริมาณน้อยลงกว่าเดิม

สิ่งเหล่านี้ไม่ได้หมายความว่าร่างกายผลิตน้ำนมน้อยลง  แต่เป็นสิ่งที่บอกว่า ร่างกายสามารถรับรู้แล้วว่าปริมาณน้ำนมเท่าใดจึงจะพอดีกับความต้องการ ไม่จำเป็นต้องผลิตให้มากเกินไปอีกต่อไป

ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอาจจะเป็นแบบค่อยเป็นค่อยไป หรือเกิดขึ้นอย่างทันทีทันใดก็ได้ แตกต่างกันไปในแต่ละคน  มีคุณแม่จำนวนมากที่ไม่ค่อยรับรู้ถึงความเปลี่ยนแปลงที่เป็นเรื่องปกตินี้  เพราะส่วนใหญ่มักจะหยุดเลี้ยงลูกด้วยนมตนเองไปก่อนหน้านี้แล้ว ทำให้ไม่เคยรับรู้ถึงความเปลี่ยนแปลงนี้ (หรือบางทีก็เข้าใจผิดๆ ว่าความเปลี่ยนแปลงนี้เป็นสัญญาณบอกว่านมกำลังจะแห้ง ทำให้เลิกให้นมแม่ แล้วไปให้นมผสมแทน)  

ทำไมถึงเกิดการเปลี่ยนแปลงเช่นนี้

โดยปกติหลังจากที่เราเริ่มจะรู้สึกว่า “น้ำนมมาแล้ว” นั้น กระบวนการผลิตน้ำนมจะถูกควบคุมโดยการนำน้ำนมออกมาจากร่างกาย (ถ้ามีการดูดหรือปั๊มออกมา ก็จะมีการผลิตน้ำนมต่อไป ถ้าไม่มีการดูดหรือปั๊มออกมา ก็จะหยุดการผลิต)  แต่กระนั้นก็ตาม  ในช่วงสัปดาห์แรกๆ ฮอร์โมนซึ่งทำหน้าที่ในการผลิตน้ำนมในช่วงแรก (Lactogenesis I&II) นั้น ยังคงมีอยู่ในระดับสูง ซึ่งป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ร่างกายผลิตน้ำนมได้เกินกว่าความต้องการ  

การที่ฮอร์โมนในช่วงหลังคลอดใหม่ๆ มีระดับสูงเช่นนี้ ก็เพื่อช่วยในการผลิตน้ำนมให้ได้มากขึ้นถ้ามีความต้องการ (แม้ว่าจะมีลูกแฝดสอง หรือสาม แม่ก็จะสามารถผลิตน้ำนมได้พอสำหรับลูกทุกคน)  หลังจาก 2-3 เดือนแรกผ่านไป ระดับของฮอร์โมนโปรแล็คตินซึ่งปกติจะสูงในช่วงสัปดาห์แรกๆ จะค่อยๆ ลดลงสู่ระดับปกติในที่สุด หลังจากนั้นการผลิตน้ำนมของแม่ก็จะปรับได้พอดีกับความต้องการของลูก (ไม่มีส่วนเกินอีกต่อไป)

ต้องใช้เวลาให้นมเต็มเต้าก่อนให้ลูกดูดหรือปั๊มหรือเปล่า

คนส่วนใหญ่มักจะเข้าใจผิดๆ ว่า ต้องให้ลูกดูดให้เกลี้ยง แล้วก็ต้องรอให้เต็มใหม่เสียก่อน ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ไม่ถูกต้องอย่างยิ่ง

ในความเป็นจริงแล้ว ร่างกายจะทำการผลิตน้ำนมอยู่ ตลอดเวลา ดังนั้นจริงๆ แล้ว เต้านมจะไม่เคยเกลี้ยงจริงๆ  จากการวิจัยพบว่า ทารกไม่ได้ดูดนมจนหมดเต้า  ปริมาณน้ำนมที่ทารกดูดออกไปนั้น จะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับความหิวของทารกในแต่ละครั้ง แตกต่างกันในแต่ละมื้อ โดยปกติจะประมาณ 75-80 % ของปริมาณน้ำนมที่มีในเต้านม

ความพยายามที่จะทำให้นมเกลี้ยงเต้า ก็เหมือนกับความพยายามที่จะทำให้แม่น้ำแห้ง ซึ่งเป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้  เพราะเมื่อน้ำนมถูกนำออกไป ก็จะมีการผลิตน้ำนมใหม่เข้ามาแทนที่

ยิ่งทำให้เต้านมมีน้ำนมน้อยลง (ดูดหรือปั๊มออกบ่อยๆ) เท่าใด  เต้านมก็จะยิ่งผลิตน้ำนมเร็วขึ้นเท่านั้น ดังนั้น เมื่อลูกดูดนมไปได้เยอะแค่ไหน การผลิตนำนมก็จะมากขึ้นเท่านั้น

การกำหนดเวลาทุกกี่ช.ม. เพื่อให้ลูกดูดนมในแต่ละมื้อหรือปั๊มนั้น (เพราะเข้าใจผิดๆ ว่าต้องรอให้นมเต็มเต้าเสียก่อน) ไม่ได้ช่วยให้น้ำนมผลิตได้มากขึ้น  ในทางตรงข้าม การทำเช่นนั้น (เว้นช่วงห่างระหว่างมื้อนม หรือการปั๊มนานๆ ) บ่อยๆ  จะยิ่งทำให้การผลิตน้ำนมน้อยลงเรื่อยๆ  เพราะการที่มีน้ำนมสะสมในเต้ามากๆ จะยิ่งทำให้การผลิตน้ำนมช้าลง

www.breastfeedingthai.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=380061

ตอนนี้ลูก ใกล้จะ 7 เดือน แล้ว นมแม่เริ่มน้อยลง เนื่องจากปั้มแค่วันละ 3-4 ครั้ง (ลูกไม่ดูดจากเต้า) เอง เนือ่งจากเวลาที่จำกัด เลี้ยงลูก, ทำงาน, งานบ้าน เฮ้อออเป็นแม่เนี่นเหนื่อยเจงๆๆ ตอนนี้พยายามกลับมาปั๊มบ่อยขึ้น หวังว่าน้ำนมจะกลับมา เพราะตั้งเป้าให้นมแม่ไว้  1 ปี ไม่รู้จะทำได้หรือเปล่า แม่ ๆ ท่านไหนมีประสบการณ์ ช่วยมาแชร์กันหน่อยก็ดีนะคะ

ตอนนี้ลูก 3 เดือน 2 สัปดาห์ นอนหลับตอนกลางคืน ตั้งแต่ 1 ทุ่ม จน ตี 3  ทำให้ช่วงกลางคืนไม่ได้ตื่นมาดูดนม ตอนนี้เลยต้องตั้งนาฬิกาปลุกตอนเที่ยงคืนมาปั้มนมทุกคืน ร่างกายอ่อนเพลียคะ ขนาดยังไม่ได้ทำงานนะคะ แต่ว่าช่วงนี้มีความรู้สึกว่าปั้มนมได้น้อยค่ะ ได้แค่ 2 ออนซ์ต่อครั้ง ทำให้รู้สึกกังวล กลัวว่าจะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวไม่ถึง  6 เดือนต้องใช้นมผสมร่วม หากมีข้อแนะนำดีๆ ช่วยแนะนำหน่อยนะคะ

รบกวนถามค่ะ  ตอนนี้ลูก 3  อาทิตย์  แต่มีความรู้สึกว่าน้ำนมมีน้อยลง  ลูกดูดทุก 2 ชั่วโมง    ปั้มก็ไม่ออก มีวิธีช่วยให้น้ำนมมามาก ๆ ไหมค่ะ

ตอนนี้ลูกจะ 5 เดือนแล้วให้ลูกดูดนมจากเต้าตลอด (เค้าไม่กินจากขวดเลย) ช่วงไหนรู้สึกนมน้อยๆก็จะทานแกงเลียงใส่หัวปลีกับฟักทอง ขาหมูต้ม หรือผัดกระเพราเผ็ดๆช่วยได้นะค่ะ น้ำนมจะผลิตเพื่มตามอายุของลูก ตอนลูกยังไม่ถึงเดือนก็ปั๊มนมดูน้ำนมก็ออกมาน้อยค่ะบางทีไม่ถึง2ออน  แต่พอลูกได้ 3 เดือน ลองปั๊มดูอีกก็ได้เพิ่มขึ้นนะค่ะ 6 ออนเลย แต่ลูกไม่กิน เสียดายต้องทิ้งไป ให้เค้าทานจากเต้าอยา่างเดียวมาตลอด ลูกเลี้ยงง่ายอารมณ์ดี ติดแม่มากๆ เอาใจช่วยนะค่ะ

เปนปัญหาเหมือนกัน ทำไงดี ตอนนี้ ลูก 6 เดือนค่ะ แม่เป็นพยาบาลห้องฉุกเฉิน ไม่มีเวลาปั้มเลย กินข้าวยังต้องรีบๆๆ

น้ำนมหายเลย ปกติได้ครั้งละ 4 ออนซ์เหลือ 1-2 ออนซ์เอง กลุ้มมากกกก

ตอนนี้ลูกอายุ 17 สัปดา ยังกินนมแม่อยู่ แต่รู้สึกว่าน้ำนมน้อยลงปั้มออกได้น้อยกว่าเมื่อก่อน จะเพื่มปริมาณน้ำนมได้ไหม

ถ้านมหาย สาเหตุจากการที่ปั๊มนมน้อยลง เพราะไม่มีเวลา จะแก้ไขอย่างไรให้นมกลับมาปั๊มได้ปริมาณเหมือนเดิม รบกวนช่วยด้วยค่ะ ตอนนี้ลูกสาวอายุ 4 เดือนครึ่ง อยากให้นมแม่อย่างน้อยก็ 6 เดือน เพราะให้กินนมแม่อย่างเดียวมาตลอดตั้งแต่เกิดค่ะ

 ลูกได้ 2 เดือนรู้สึกน้ำนมลดน้อยลงจากเดิมปั๊มได้ครั้งละ 8 ออนแต่ตอนนี้ได้ 5 ออน บ้าง 3 ออน บ้าง และรู้สึกเต้าไม่ตึงเหมือนเดิมมีวิธีอย่างให้น้ำนมเยอะเหมือนเดิมและคงที่กลัวน้ำนมไม่พอให้ลูกทานคะ...............ขอบคุณมากค่ะ

 รบกวนสอบถามค่ะ นอกจากการนวดกระตุ้นน้ำนมแล้วมีท่าการบริหารที่ทำให้น้ำนมออกดีมั๊ยค่ะ 

 ตอนนี้ลูกได้ 1ขวบแล้วค่ะแต่ก้อยังดูดนมแม่อยู่ แต่น้ำนมก้อออกน้อยแล้วค่ะ มีคนบอกว่าหลัง6เดือนไปแล้วนมแม่จะไม่มีประโยชน์แล้วจริงไหม๊ค่ะ

 ตอนนี้ลูกได้ 1ขวบแล้วค่ะแต่ก้อยังดูดนมแม่อยู่ แต่น้ำนมก้อออกน้อยแล้วค่ะ มีคนบอกว่าหลัง6เดือนไปแล้วนมแม่จะไม่มีประโยชน์แล้วจริงไหม๊ค่ะ

 ปั้มนมให้ลูกทานอย่างเดียว (ลูกไม่ยอมดูดเต้าเลย)ปั้มไปนานๆน้ำนมจะหยุดไหลไปเลยไหมคะ

 ตอนนี้ลูกใกล้จะ6เดือนค่ะ น้องทานนมแม่จากเต้ามาตลอดค่ะ เป็นแม่ฟูลทามค่ะ นมมีปกติมาตลอด แต่เดี๋ยวนี้รู้สึกเหมือนนมน้อยลงกลัวน้องจะกินไม่พอจังค่ะ เริ่มกังวลแล้ว อยากจะให้นมเค้าสัก1ปีอ่ะค่ะ อยากให้นมคัดตึงอีเหมือนเดิมค่ะ จะรู้สึกว่านมเกินจะดีกว่าค่ะ ทำยังไงดีคะ 

 หากแม่ทานไดแอน35ไป3เม็ดลูกจะยังกินนมแม่ได้ไหมคะ

แล้วหากต้องการให้ลูกินนมต่อควรหยุดยาก่อนกี่วัน

 ตอนนี้ลูก11เดือนแล้ว แต่ช่วงก่อนปีใหม่คุณแม่ไม่มีเวลาปั้มนมเลยแน่ๆ2วันเต็มๆน้ำนมจะหมดมั้ยคะ เพราะยังอยากให้ลูกได้รับนมแม่ไปเรื่อยๆน่ะคะ

 ตอนนี้ลูกอายุุได้4เดือน แล้วค่ะ แต่สองวันมานีน้ำนมเริ่มน้อย เหี่ยว นิ่ม ลูกกินไม่อิ่ม งอแง น้องดูดขวดไม่เป็นพยายามให้หัดดูดก็ไม่ดูด จะเข้าเต้าอย่างเดียว แม่บอกว่าเรากินอาหารที่ทำให้น้ำนมหาย. ทำยังไงดีค่ะ กังวลมากตอนนี้

ลูกเกือบจะ4เดือนแล้ว ตอนนี้ทำงานไม่ค่อยมีเวลาปั๊มนมให้ลูกเลยค่ะ คือ12ชั่วโมงกว่าจะได้ปั๊มที น้ำนมก็เริ่มน้อยแล้วค่ะ กลุ้มมากกลัวน้ำนมไม่พอให้ลูกกิน ตั้งใจว่าอยากจะให้เค้าได้กินนมแม่ถึง1ขวบค่ะ ทำยังไงดีค่ะ พอมีใครมีวิธีเพิ่มน้ำนมและทำให้มีน้ำนมอยู่นานๆมั้ยค่ะ

 ผ่าคลอด ตอนนี้น้องได้20กว่าวันแล้วแม่น้ำนมมาน้อย นมมีแต่ต้องบีบ แต่ไม่เจ็บนมคัดเลยค่ะ ยากระตุ้นน้ำนมสมุนไพรทุกอย่างลองมาหมดแล้ว เอาน้องเข้าเต้าก้อทำแล้ว นมก้อปั๊มแล้ว ใครมีวิธีไหนแนะนำบ้างค่ะ น้องกินเก่งค่ะอยากให้น้องดูดนมจากแม่มากกว่า ขอบคุณสำหรับคำแนะนำล่วงหน้าค่ะ

 ลูกเกิดได้14วันตอนแรกเอาลูกเข้าเต้าแล้วลูกไม่ดูดเพราะหัวนมสั้นเลยปั้มแทนตอนแรกปั้มน้ำนมเยอะจู่ๆน้ำนมลดลงควรทำอย่างไรดีคะ

 ตอนนี้ลูกเรา 8เดือนครึ่งค่ะ เราให้กินนมจากเต้ามาตลอด เพราะเราก็เลี้ยงลูกอยู่บ้านไม่ได้ไปไหน 1 เดือนแรก-8 เดือนน้ำนมมาเยอะค่ะ นมจะคัดตึงทุก2ชม. ลูกเรากินเยอะค่ะ กิน 2-3ครั้งต่อ1ชม. พอ3-4วันมานี้ จากที่นมจะคัดตึงบ่อย กลายเป็นว่าเต้านมนิ่มตลอดเลยค่ะ น้องก็กินเหมือนกินไม่อิ่ม จนต้องให้นมอื่นเสริม เป็นเพราะอะไรหรอคะ จากที่เคยไหลเยอะก็หยุดไปเองเลย

 ลูก 8  เดือนค่ะ ปั้มนม 8รอบ  ปกติ ไม่เคยตกรอบ แต่ ปั้มได้น้อยลง จาก 41 ออนต่อวัน เหลือ 34 ออน ค่ะ กังวลว่าจะไม่ครบ 1 ปีค่ะ ทั้งที่มีวินัยในการปั้มค่ะ ขอคำแนะนำค่ะ