บทความโดย พญ.สุธีรา เอื้อไพโรจน์กิจ https://www.doctorbreastfeeding.com/
ลูกสาวอายุราวๆ สามขวบ มีปัญหาการขับถ่ายค่ะ ปัญหาคือลูกชอบท้องผูก ทั้งๆ ที่รับประทานผักผลไม้เป็นปกติ และเวลาท้องผูก ลูกก็จะไม่ยอมถ่าย เอาแต่กลั้นเอาไว้ เคยเป็นอยู่ถึงสี่วัน ต้องไปหาหมอเพื่อช่วยสวนขับถ่าย จะแก้ปัญหานี้อย่างไรดีคะ ไม่ทราบคุณหมอพอมีวิธีไหม หรือว่าจะต้องเปลี่ยนอาหาร แกก็กินปกตินะคะ กินทุกอย่างทั้งเนื้อ นม ไข่ ผัก ผลไม้ตามที่บอก และกินวันละสามมื้อต่อวันด้วยค่ะ
กรณีที่มีปัญหาท้องผูกตั้งแต่แรกเกิด อาจต้องนึกถึง ภาวะขาดฮอร์โมนธัยรอยด์ ภาวะความผิดปกติของระบบประสาทที่ควบคุมการทำงานของลำไส้ หรือ ภาวะรูทวารตีบ การวินิจฉัยโรคทำได้โดยการตรวจร่างกายพบความผิดปกติ ทำให้มีการตรวจเพิ่มเติม เช่น เจาะเลือด หรือ การเอ็กซเรย์สวนแป้งเข้าในลำไส้ วิธีการรักษา คือ การรักษาที่สาเหตุ อาการท้องผูกก็จะดีขึ้น
หากเดิมเป็นคนถ่ายปกติมาก่อน แต่เพิ่งมีปัญหาท้องผูก อาจเป็นได้จาก
- เป็นคนธาตุแข็ง อาจมีกรรมพันธุ์ คุณพ่อคุณแม่เป็นคนธาตุแข็ง ถ้ากินผัก ผลไม้ เท่ากับคนอื่นๆ ก็ยังถ่ายยากอยู่ ต้องกินมากกว่าคนอื่นๆอีกเท่าตัว ต้องกินน้ำมากกว่าคนอื่นๆ (สำหรับเด็ก ควรกินน้ำอย่างน้อยวันละ 4-6 แก้ว) พยายามให้ลูกกินผักผลไม้ที่ช่วยระบาย เช่น ส้ม ส้มโอ มะละกอ แก้วมังกร พรุน น้ำลูกพรุนเข้มข้น มะขาม ผักคะน้า ผักกวางตุ้ง ผักโขม ข้าวกล้อง ฯลฯ โดยเฉพาะพรุนนั้น เป็นผลไม้ที่มีไฟเบอร์มากเป็นพิเศษ ส่วนข้าวกล้อง และ กล้วยน้ำว้า บางคนกินแล้วท้องผูก บางคนกินแล้วช่วยระบายได้ดี ต้องทดลองดู ถ้ากินผลไม้แล้วช่วยได้ ควรจัดให้ลูกกินทุกวัน เพราะไม่อันตราย อย่ารอให้แข็งแล้วค่อยกิน เพราะอาจช่วยได้ไม่ดีเท่าที่ควร และเวลาแข็งแล้วถ่ายจะเจ็บก้นมาก ทำให้ลูกกลัวการขับถ่าย จึงอั้นเอาไว้ กลายเป็นวงจรท้องผูกแบบเรื้อรัง และการกินผลไม้หรือน้ำผลไม้ทุกวัน ในปริมาณที่เหมาะสมเพื่อช่วยระบาย จะดีกว่าการมาสวนอุจจาระลูกเป็นครั้งๆหรือใช้ยาระบาย เพราะจะทำให้ลูกติดนิสัยไม่ถ่ายเอง
- กินอาหารไม่ถูกสัดส่วน คือ เน้นกินแป้ง ไขมัน โปรตีน มากเกินไป ทำให้ขาดเส้นใยอาหาร ปัจจุบันคำแนะนำเกี่ยวกับอาหาร 5 หมู่ แนะนำให้กินผัก ธัญพืชไม่ขัดสี ถั่วเมล็ดแห้ง และผลไม้เป็นสัดส่วนร้อยละ 50 ของปริมาณอาหารในแต่ละมื้อ
- เคยถูกบังคับให้ฝึกขับถ่ายเร็วเกินไป จากเดิมถ่ายในผ้าอ้อมสำเร็จรูป ทำให้เด็กไม่ชอบแล้วอั้นอุจจาระ วิธีแก้ไข คือ เลิกบังคับ ยอมให้กลับไปถ่ายในผ้าอ้อมสำเร็จรูปไปก่อนได้ค่ะ รอให้ลืมความฝังใจ ให้รู้สึกว่าการถ่ายอุจจาระไม่ได้เป็นเรื่องเครียด รอโตอีกหน่อยค่อยฝึกใหม่ก็ได้ค่ะ เด็กแต่ละคนทำได้เร็วช้าไม่เท่ากัน รอดูความพร้อมของลูกจริงๆ หากลูกเป็นเด็กไม่ยอมถ่ายส้วมนอกบ้าน เพราะกลัวสกปรก เมื่ออั้นไว้จะทำให้อุจจาระแข็งและถ่ายยากมากขึ้น ดังนั้นหากลูกมีความพร้อมแล้ว ควรฝึกให้ลูกถ่ายเป็นเวลา เช่น ตอนเช้า หรือ ตอนเย็น เมื่อทำจนเคยชินเป็นนิสัยแล้ว จะทำให้ไม่ต้องไปถ่ายนอกบ้าน
- ไม่ถูกกับนมที่กินอยู่ เช่น กินนมผงอยู่ เป็นชนิดที่ใส่ธาตุเหล็ก วิธีแก้ คือ เปลี่ยนเป็นนมกล่องซึ่งไม่ได้ใส่ธาตุเหล็ก อาจทำให้ถ่ายได้ดีขึ้น หรือ อาจเกิดจากการชงนมผิดสัดส่วน เข้มข้นหรือเจือจางมากเกินไป
- ลูกกินนมมากเกินไป เช่น เกิน 3 กล่องต่อวัน แถมบางสูตรเติมแคลเซียมเข้าไปอีก ทำให้ได้รับแคลเซียมมากเกินไป จะทำให้บางคนท้องผูกได้ วิธีแก้ คือ ลดปริมาณนมลง
- ขาดการออกกำลังกาย การเคลื่อนไหวของร่างกาย ดูทีวี เล่นเกมส์คอมพิวเตอร์ไอแพด ไอโฟนมากเกินไป ทำให้ลำไส้ทำงานน้อยลง หรือ เล่นเพลินจนอั้นอุจจาระไว้
- ภาวะแพ้โปรตีนนมวัว ทำให้ท้องผูกได้ วิธีแก้ คือ เปลี่ยนมากินนมถั่วเหลือง หรือ นมธัญพืชอื่นๆ
หมอไม่แนะนำให้กินยาคูลท์ นมเปรี้ยว โยเกิต โดยคิดว่า จะได้จุลินทรีย์ตัวดีที่ช่วยในการระบาย เพราะหมอกลัวเรื่องแพ้โปรตีนนมวัว แล้วทำให้กลายเป็นภูมิแพ้อากาศ ทำให้ไม่สบายเจ็บป่วย เป็นหวัด เจ็บคอ นอนกรน หูอักเสบ หลอดลมอักเสบ หอบหืด บ่อยๆค่ะ หากอยากเพิ่มจุลินทรีย์ตัวดี นอกจากการกินนมแม่แล้ว การกินผักผลไม้มากๆ เช่น กล้วยน้ำว้า จะได้อาหารสำหรับจุลินทรีย์เหล่านี้ตามธรรมชาติค่ะ
บางคนกินน้ำผึ้งจะช่วยระบายได้ดี แต่ทางการแพทย์ไม่แนะนำให้เด็กอายุต่ำกว่า 1 ขวบกินน้ำผึ้งเพราะกลัวปนเปื้อนสารพิษโบทูลิซึ่ม (botulism) ทำให้เป็นอันตรายแก่ชีวิตเนื่องจากการหายใจล้มเหลว ถ้าเป็นเด็กโต อาจลองใช้น้ำผึ้งดูได้ว่าช่วยหรือไม่ แต่ต้องเลือกชนิดที่สะอาดได้มาตรฐานการผลิตอาหาร
