บทความโดย พญ.สุธีรา เอื้อไพโรจน์กิจ

 แม่ให้นมลูกที่ต้องกลับไปทำงานนอกบ้าน หลังจากลาคลอดครบ 2 เดือนบ้าง 3 เดือนบ้าง มักมีปัญหาว่าลูกไม่ยอมดูดนมจากขวด วิธีป้องกันปัญหานี้คือ ให้เริ่มฝึกให้ลูกดูดนมแม่จากขวดได้ตอนที่ลูกอายุ 1-2 เดือน ช่วงก่อน 1 เดือน ห้ามไม่ให้เจอขวดนม เพราะกลัวติดใจขวด รอให้ดูดนมแม่ให้เก่งเสียก่อน ดังนั้นแม่ต้องเริ่มสะสมนมใส่ขวดไว้บ้างตั้งแต่ช่วงอยู่ในเดือน ฝึกให้ลูกดูดวันละ 1-2 ครั้ง ให้คนอื่นเป็นคนป้อน เพราะถ้าแม่ให้เอง เดี๋ยวลูกจะอ้าปากหาเต้า อาจเลือกจุกยางเพราะนิ่มกว่าจุกซิลิโคน แล้วแม่หลบไปปั๊มนม พอถึงเวลาที่แม่กลับไปทำงาน ช่วงกลางวันลูกจะได้ยอมดูดนมจากขวด

แต่หากไม่ยอมดูดขวดจริงๆ ก็ไม่ต้องเครียด ป้อนโดยแก้ว ช้อน หลอดหยด หรือ หลอดฉีดยาก็ได้ค่ะ แม่บางคนเห็นลูกไม่ยอมดูดนมแม่จากขวด จะเอาแต่ดูดเต้า กลัวว่าเดี๋ยวแม่กลับไปทำงานแล้ว คนที่บ้านจะให้นมลูกไม่ได้ เลยแก้ปัญหาโดยเลิกนมแม่เสียเลย แล้วให้ดูดนมวัวเต็มๆไปเลย จะได้ไม่มีปัญหาติดเต้าเดี๋ยวเลิกยาก เพราะคิดว่าเดี๋ยวกลับไปทำงานก็ต้องเลิกอยู่ดี เลิกเร็วเลิกช้าก็เหมือนกัน ป้าหมอแนะนำว่า วิธีนี้ไม่ใช่วิธีที่ดีค่ะ เพราะนมวัวคุณค่าสู้นมแม่ไม่ได้เลย แถมยังทำให้เป็นภูมิแพ้ ป่วยบ่อย ยิ่งเจอช้าหรือไม่เจอเลยยิ่งดี

เด็กบางคนดูดนมแม่จากขวดได้ แต่ถ้าเป็นนมผงจะไม่ยอมดูด แสดงว่าเลือกดูดแต่รสชาติที่คุ้นเคย หากนมแม่ในสต๊อกที่สะสมไว้ใกล้หมด คุณแม่ลองชงนมผงอย่างเดียวให้ลูก หากยอมดูดแสดงว่าไม่ยึดติด อย่างนี้รอให้นมแม่หมดจริงๆแล้วค่อยใช้นมผงต่อไป แต่หากไม่ยอมดูด ให้คุณแม่ใช้นมแม่ครึ่งหนึ่งเทรวมกับนมผงครึ่งหนึ่ง เพื่อให้ลูกได้กลิ่นและรสที่คุ้นเคยอยู่บ้าง แล้วค่อยๆชินกับนมรสใหม่ ตอนหลังก็ค่อยๆลดนมแม่ลงตามส่วน จนเป็นนมผงทั้งขวด

ไม่มีงานเลี้ยงใดไม่เลิกรา” ทุกสิ่งทุกอย่างต้องมีจุดยุติ คุณแม่ที่ให้นมลูกมาเป็นระยะเวลานานๆ บางคน 6 เดือน บ้าง 1-2 ปี บ้างมากกว่า 2 ปี ทุกท่านต้องเผชิญกับสถานการณ์อันลำบากใจอีกครั้งตอนที่ต้องหยุดให้นมลูก โดยเฉพาะคุณแม่ที่เลี้ยงลูกเอง อยู่กับลูกตลอดเวลา อาจเผชิญกับการเจ็บปวดใจทั้งแม่และลูก ร้องไห้กันทั้งแม่และลูก (ลูกร้องเพราะอยากดูด แม่ร้องเพราะสงสารลูกและปวดนมด้วย)

บางคนลูกเลิกดูดไปเอง ทั้งที่แม่ยังไม่อยากเลิก อาจเป็นเพราะลูกเริ่มทานข้าวมากขึ้น ชอบทานข้าวมากกว่า พอดูดนมแม่น้อยลง น้ำนมก็สร้างน้อยลง เมื่อดูดแล้วอาจรู้สึกว่าไหลช้าก็เลยขี้เกียจดูดต่อ หรือห่วงเล่น หรือติดใจการดูดจากขวดมากกว่าเพราะไหลเร็วทันใจดี ในกรณีนี้แม่บางคนยังอยากให้ลูกได้คุณค่าจากนมแม่อยู่ ก็ให้ใช้วิธีปั๊มใส่ขวดให้ดูดได้ ส่วนใหญ่พอค่อยๆปั๊มห่างๆ (จากทุก 3 ชม.เป็น 4-5-6 ชม.) ปริมาณน้ำนมก็จะค่อยๆแห้งหายไปเอง แม่จะไม่มีอาการเจ็บปวดทรมานจากการคัดตึงเต้านม

ส่วนใหญ่หากเลิกให้นมหลังอายุ 1 ปี แม่มักไม่ค่อยมีปัญหาคัดเต้ามากจนอักเสบมีไข้ขึ้น เพราะเด็กทานข้าวเป็นอาหารหลักแล้ว ดูดนมแม่เป็นอาหารเสริม หรือดูดเล่นแก้เหงา แก้เศร้า แก้เจ็บ หรือดูดเพื่อให้หลับ ยกเว้นบางคนที่ยังดูดนมแม่ค่อนข้างบ่อย หากหยุดทันทีทันใดแม่อาจมีปัญหาเจ็บเต้านมมาก ควรใช้วิธีค่อยๆลดมื้อลงจากวันละ 4-5 ครั้ง เป็น 3-2 ครั้ง ภายใน 1-2 สัปดาห์ แล้วเหลือ 1 ครั้งในสัปดาห์ต่อไป มื้อก่อนนอน เก็บไว้สุดท้าย เพราะใช้เป็นตัวกล่อมให้เข้านอน

ให้ใช้วิธีเบี่ยงเบนความสนใจเมื่อถึงเวลาประจำที่จะต้องดูดนม หาของเล่น หรือเล่นเกมส์ หาของว่างมาให้ทานแทนแก้หิว บางคนเลิกได้เพราะแม่ต้องไปทำงานต่างจังหวัด ไม่เจอกัน 1 สัปดาห์ ลูกก็ลืมพอดี 2-3 วันแรกที่ไม่มีแม่ อาจร้องไห้มากหน่อย นอนยากหน่อย แต่เขาจะปรับตัวได้ค่ะ ส่วนตัวแม่ถ้าหยุดทันทีทันใด ไม่ใช่แบบค่อยเป็นค่อยไป อาจต้องทานยาลดน้ำนมเพื่อลดอาการปวดเต้านม ชื่อ parlodel 1 เม็ด 2-3 เวลา/วัน แต่มีผลข้างเคียง ปวดหัวคลื่นไส้อาเจียน ทานยาพาราเซตามอลแก้ปวด ประคบเย็นบ่อยๆ ใส่ยกทรงให้คับกว่าปกติ ถ้าปวดมากทนไม่ไหวอาจบีบนมออกได้เล็กน้อยพอให้หายปวด

ตอนหมอให้ลูกคนโตเลิกดูดเต้า ประมาณสองขวบ (แต่ยังมีนมในสต๊อกจำนวนหนึ่ง) เวลาเขาอยากดูดจะเดินมาแล้วพูด เอามมๆ (พูดไม่ชัด) หมอจะบอกลูกว่า นมหมดแล้ว หนูหิวหนูดูดขวดไหม (ลูกดูดขวดได้อยู่แล้ว เพราะหมอกลับมาทำงานตั้งแต่ตอน 1 เดือน) เขาก็จะร้องไห้ ตื๊อจะขอดูดให้ได้ หมอก็ชวนไปเดินเล่นบ้าง เที่ยวนอกบ้านบ้างให้เพลิน ให้ทานข้าว ทานของว่างให้อิ่มๆ ตอนจะนอนก็เป็นอีกเวลาที่ทรมานพอสมควร ก็จะใช้วิธีอุ้มให้นอน ร้องเพลงกล่อมวนไปวนมาหลายเที่ยว กว่าจะยอมหลับได้ แต่ทำต่อเนื่อง 3-4 วัน ลูกก็ไม่ตื๊ออีก พอผ่านไปซัก 2 อาทิตย์แกล้งแหย่ลูกว่ากลับมาดูดนมแม่ไหม เขากลับมาลองดูแต่อมไว้เฉยๆ ดูดไม่เป็นแล้วค่ะ (แหม.. ช่างลืมง่ายดาย ทีตอนนั้นร้องจะเป็นจะตาย)